Beskidzka Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo Technicznych NOT

"Czystsza Produkcja jest strategią ochrony środowiska polegającą na ciągłym, zintegrowanym, zapobiegawczym działaniu w odniesieniu do procesów, produktów i usług, zmierzającym do zwiększenia efektywności produkcji i usług oraz redukcji ryzyka dla ludzi i środowiska przyrodniczego" (definicja wg UNEP)



Stowarzyszenie "Polski Ruch Czystszej Produkcji" działa w oparciu o statut wpisany w 1999r przez Sąd Okręgowy w Katowicach do rejestru Stowarzyszeń. Prezesem Stowarzyszenia jest Prof. dr hab. inż. Zygfryd Nowak, który od 1991r był pionierem i jest koordynatorem programu Czystszej Produkcji w Polsce. W ramach Stowarzyszenia działają oddziały w Polsce, a jednym z nich jest powołany dnia 14-09-1999r Oddział Śląski Stowarzyszenia, którego Prezesem jest mgr inż. Stanisław Królikowski. Usankcjonowany przez ONZ /UNEP/ termin "Cleaner Production"-Czystsza Produkcja, oznacza ciągłe stosowanie kompleksowej prewencyjnej strategii ochrony środowiska ograniczającej ryzyko jakie niesie produkcja i jej produkty ludziom i ich otoczeniu. Czystsza Produkcja jest procesem zarządzania i sterowania produkcją zmierzającą do zapobiegania i ograniczania odpadów, marnotrawstwa, zasobów pracy ludzkiej, materiałów, energii itp. W dniu 5-02-1999 Minister Ochrony Środowiska Z.Ni L. podpisał międzynarodową Deklarację CP UNEP, a w ślad za tym 28-10-2000r i później podpisało Deklarację CP kilkadziesiąt zakładów woj śląskiego. Historycznie działalność Czystszej Produkcji rozpoczęto w 1991r od Śląska w ramach programu NIF-NOT sponsorowanego przez rząd Norwegii w formie tzw. Szkół Czystszej Produkcji.

CELE
Główne cele Szkół Czystszej Produkcji to:

• zapoznanie polskich przedsiębiorstw z nowoczesnym modelem zarządzania środowiskiem oraz strategią Czystszej Produkcji, korzyściami, jakie daje ona dla przedsiębiorstwa i dla środowiska,
• przeszkolenie przedsiębiorstw w zakresie praktycznego projektowania i wdrażania projektów CP (wdrożenie "Projektu Pilotowego"),
• wdrożenie w przedsiębiorstwie Systemu Zarządzania Środowiskiem Naturalnym (SZŚ) w oparciu o strategię CP.

Wdrożenie w Polsce strategii Czystszej Produkcji W okresie od 1991r do 2001r zrealizowano w Polsce 40 „Szkół Czystszej Produkcji” adresowanych głównie do przemysłu, samorządów lokalnych i różnych instytucji w których zrealizowano ok.680 projektów pilotażowych w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów emisji stałych, ciekłych i gazowych u źródła. Wypromowano 1300 ekspertów w tym ponad 90 licencjonowanych rzeczoznawców NOT. Wszystkie Szkoły organizowane w całej Polsce przyniosły bardzo duże efekty ekonomiczne zarówno wymierne jak i niewymierne. Przykładowo jedną ze Szkół „XXX Szkoła CP w Gliwicach” zakończoną w 1998r, ukończyło 80 ekspertów, zrealizowano 30 projektów o łącznym efekcie ekonomicznym 4,5mln zł. Prestiżowym osiągnięciem innej Szkoły „XVII Szkoły Wisła” było zdobycie przez jeden z projektów zrealizowany przez firmę „GEPEX” z Wodzisławia złotego medalu na 50-tej Światowej Wystawie w Brukseli - 2001r. Od 1998r Stowarzyszenie PRCP upowszechnia wśród zakładów pracy, gmin oraz różnych organizacji i instytucji międzynarodową deklarację Czystszej Produkcji UNEP, pełniąc rolę sygnatariusza przy jej podpisaniu. Stowarzyszenie PRCP wydaje cyklicznie Biuletyny CP w ramach sieci UNEP. Bardzo ważną działalnością w ramach PRCP jest działalność edukacyjna. Podpisano porozumienie o współpracy z Politechniką Śląską. Opracowano programy dydaktyczne dla takich przedmiotów jak; Czystsza Produkcja, Ekologia Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska, Zarządzanie Środowiskiem. Zainicjowano powołanie Katedry przy Politechnice Śląskiej o kierunku –Zarządzanie Środowiskiem i Bezpieczeństwem. Opracowano podręcznik akademicki 2-tomowy pt. Zarządzanie Środowiskiem. PRCP prowadzi także edukację nauczycieli przedmiotów zawodowych z zakresu CP w gminach. Taką edukację przeprowadzono np. na Śląsku w gminie Będzin, Dąbrowa Górnicza i Sosnowiec. Polscy eksperci członkowie Stowarzyszenia PRCP uczestniczą od 2-ch lat w realizacji programu Tacis wdrażając polskie doświadczenia CP w Gruzji, Mołdawii i Kazachstanie. Głównie na bazie firm które ukończyły projekty pilotażowe CP w ostatnich latach PRCP rozwinął działalność w zakresie „ Rozwoju Systemu Dobrowolnych Zobowiązań Ekologicznych i wydaje Świadectwa Czystszej Produkcji /w skrócie DZE-CP/. Budowa tego systemu DZE-CP/ odbywała się w dwóch etapach w okresie 3 lat. Powołano w 2002r Kapitułę Polskiego Rejestru Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości, jako kontynuacja i rozwinięcie instytucji Świadectwa tymczasowego. Podstawą uzyskania takiego Świadectwa jest wykazanie się Przedsiębiorstwa, gminy lub instytucji, że w ciągu ostatnich lat przy wzroście parametrów ekonomicznych, zmniejsza w sposób ciągły emisję do środowiska. W tym celu opracowano stosowne procedury /zwane uproszczony polski EMAS/ oceny wniosku i procedury auditów licencjonowanych ekspertów w przedsiębiorstwach. Ogółem w 6-ciu edycjach począwszy od 1996r wydano 225 Świadectw Czystszej Produkcji. Najważniejszym etapem stało się powołanie „Kapituły Polskiego Rejestru Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości”, jako systemu sformalizowanego, nadzorującego DZE-CP przedsiębiorstw. W skład Kapituły wchodzą przedstawiciele rządu, resortów, agencji centralnych a także dotychczasowi liderzy CP. Firmy, które zostały zweryfikowane przez PRCP i zostały pozytywnie ocenione mogą kandydować do Polskiego Rejestru Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości. Kapituła nadała do tej pory 53 przedsiębiorstwom Dyplomy Uznania za wprowadzenie CP jako strategii systemu zarządzania środowiskiem z wpisem do rządowego rejestru . Procedura DZE-CP stała się obecnie również dobrym przygotowaniem do wdrożenia „Systemu Pozwoleń Zintegrowanych” – IPPC.
Podstawy formalne DZE-CP: - Polskie POŚ i regulacje UE (IPPC) - Deklaracja „RIO ’92” i Agenda XXI (rozdział 30) - Międzynarodowa Deklaracja CP – UNEP – 1998 - Apel Sekretarza Generalnego ONZ o odpowiedzialnej przedsiębiorczości GLOBAL COMPACT - Decyzje FSN-T NOT - Wola Przedsiębiorców i Samorządowców 3. Działalność Stowarzyszenia Polski Ruch Czystszej Produkcji we wdrażaniu w Polsce Dyrektywy IPPC Unii Europejskiej dotyczącej ochrony środowiska. W ramach integracji z Unią Europejską nowe kraje członkowskie zobowiązały się między innymi do wdrożenia wspólnych unijnych aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Jednym z najważniejszych obszarów z tego zakresu jest wdrożenie Dyrektywy 96/61/WE z dnia 24 września 1996r o Zintegrowanym Zapobieganiu i Ograniczaniu Zanieczyszczeń /Integrated Polullution Prevention and Control/ w skrócie IPPC. Wymagania Dyrektywy IPPC miały być wprowadzone do prawodawstwa krajów członkowskich UE do końca października 1999r. Skala problemu spowodowała, że wiele dotychczasowych krajów członków UE, jeszcze przed poszerzeniem nie wprowadziło Dyrektywy IPPC w wymaganym terminie a nawet były prowadzone sprawy przed Trybunałem Sprawiedliwości za przekroczenie terminu. Wszystkie wymagania Dyrektywy IPPC zostały uwzględnione w polskim prawie, przede wszystkim na gruncie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r „Prawo Ochrony Środowiska”. Dyrektywa zwana potocznie IPPC nakłada na operatorów wybranych typów instalacji obowiązek uzyskania zintegrowanego pozwolenia-warunkującego prowadzenie wybranych rodzajów działalności przemysłowej. Pozwolenie zintegrowane określa warunki prowadzenia działalności w zakresie ograniczenia emisji, zapobiegania powstawaniu odpadów, racjonalnego wykorzystania energii i surowców oraz prowadzeniu kompleksowego monitoringu z szczególnym uwzględnieniem zapewnienia wysokiej ochrony środowiska jako całości. Pozwolenia Zintegrowane stanowią zbiór wymagań , zasad i procedur składających się na tzw. zintegrowane podejście do przeciwdziałania i ograniczania emisji zanieczyszczeń i są swoistą licencją zakładów przemysłowych do prowadzenia działalności. Przyjęta Dyrektywa IPPC jest powszechnie uważana za jedną z trudniejszych do wprowadzenia w życie. Wdrażanie nowych rozwiązań związanych z ograniczeniem zanieczyszczeń przemysłowych w oparciu o koncepcję najlepszej dostępnej techniki /ang. Best Available Technique - BAT/ różnie jest interpretowana, zarówno ze względów formalno –prawnych a także technicznych i finansowych. Określenie wymagań BAT musi uwzględniać między innymi rachunek kosztów i korzyści, czas niezbędny do wdrożenia dla danej instalacji, postęp naukowo-techniczny i inne aspekty. Wdrożenie postanowień Dyrektywy IPPC przysparza wiele problemów nie tylko w Polsce , ale również wśród dotychczasowych krajów członkowskich UE. Okazuje się że Polska na tle innych krajów członkowskich wypada zupełnie nieźle. Większość problemów w kontekście pozwoleń zintegrowanych jest obecnie również i w innych krajach. Wynika to z niedoskonałości samej Dyrektywy oraz z tego, ze jej wprowadzenie stanowi dla nowych krajów członkowskich rewolucyjne zmiany. Od 1997r konsultanci z Danii służą pomocą Polsce na różnych płaszczyznach w dostosowaniu się do wdrożenia Dyrektywy IPPC. Od 2000r istnieje ścisła współpraca przy wdrażaniu Dyrektywy z jednej strony konsorcjum konsultacyjne z Danii /COWI i Carl Bro/ zaś z drugiej strony Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji. Dzięki projektom pilotażowym prowadzonych od 2000r w trzech województwach łódzkim, śląskim oraz dolnośląskim obejmujących łącznie 15 zakładów, kilkadziesiąt osób z samych zakładów a także z administracji i różnych instytucji zdobyło praktyczne doświadczenie we wdrażaniu Dyrektywy IPPC oraz w doborze najlepszych dostępnych technik /BAT/ pozwalających wybranym zakładom wynegocjować warunki przyznania pozwoleń zintegrowanych. Efektem tej współpracy była np. Elektrownia Bełchatów , największy tego typu zakład w Polsce, która z tej grupy jako pierwsza zdobyła w 2003r pozwolenie zintegrowane. Pomyślne doświadczenia z udziałem konsultantów z Danii wykorzystano w 2003r w województwie zachodniopomorskim w trzech zakładach przemysłu spożywczego. Na bazie polsko-duńskiego programu w ramach Stowarzyszenia Polski Ruch Czystszej Produkcji powstał zespół ekspertów zajmujących się problematyką pozwoleń zintegrowanych. Do efektów prac w/w zespołu było zorganizowanie; ? Konferencji krajowej dnia 13 maja w Bielsku Białej na temat „ Zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń-nowoczesne podejście do zarządzania środowiskiem ? Konferencji krajowej dnia 9 grudnia 2003r w Bielsku Białej na temat „ Zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń jako cel CP. Nowoczesne podejście do zarządzania środowiskiem-Dyrektywa IPPC” ? Konferencja 13 lutego 2004r w Gliwicach na temat „ Zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń-nowoczesne podejście do zarządzania środowiskiem- Dyrektywa IPPC” ? Konferencji międzynarodowej dnia 6 września 2004r w Krzyżowej koło Świdnicy na temat „Ekologia bez granic” pod patronatem Ministrów Ochrony Środowiska Polski, Saksonii i Czech. W trakcie konferencji podpisano list intencyjny o współpracy przygranicznej 3-ch krajów oraz wręczono kolejnym zakładom Dyplomy i wpis do Polskiego Rejestru CP i OP. Wykaz Szkół CP zrealizowanych w woj. śląskim przedstawia poniższa tabela:

Nr. Szkoły	Nazwa Szkoły	Termin	Ilość projektów	Ilość ekspertów
I	Katowice	02.91/10.91	9	24
II	Zakopane	09.91/05.92	6	18
III	Bielsko-Biała	03.92/11.92	13	28
IV	Gliwice	09.92/05.93	16	38
V	Świecie	1992/1993	6	16
VI	Białowieża	1993	11	18
VII	Tarnobrzeg	19931	14	32
VIII	Tarnowskie Góry	06.93/11.93	15	26
IX	Wieluń	1993/1994	15	26
X	Katowice	09.93/04.94	9	14
XI	Bydgoszcz	1993/1994	10	25
XII	Rzeszów	1993/1994	14	23
XIII	Warszawa	1993/1994	10	25
XIV	Ostrowiec	1994	11	20
XV	Przemsza	1994	22	54
XVI	Wieluń	1994/1995	13	19
XVII	Wisła	09.94/01.95	29	71
XVIII	Otwock	1994/1995	23	40
XIX	Radom	1994/1995	20	40
XXX	Soła	02.97/06.97	26	54
XI	Bydgoszcz	1993/1994	10	25
XX	Warszawa	1994/1995	21	44
XXI	Poznań	1995	23	41
XXII	Dolnośląska	1995	15	29
XXIII	Białystok	1995	19	40
XXIV	Ciechanów	1995/1996	18	30
XXV	Warszawa	1995/1996	13	44
XXVI	Łódź	1995/1996	25	21
XXVII	Poznań II	1995/1996	15	21
XXVIII	Mazowiecka	1997	21	52
XXIX	Wrocław	1997	22	28
XXX	Soła	1997	26	54
XXXI	Puławy	1997	26	51
XXXII	Ciechanów	1998	8	14
XXXIII	Poznań-Bydg.	1997	18	31
XXXIV	Wodzisław	1998	16	30
XXXV	Gliwice	1998	30	80
XXXVI	Opole	1998	19	35
XXXVIII	Będzin	2000	29	56
XL	Simp-Rydzyna	2001	14	35
XLI	Opole	2004/2005

Działalność Oddziału oparta jest na członkach Stowarzyszenia, głównie ekspertach Szkół Czystszej Produkcji oraz członkach wspierających firm woj śląskiego.

Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji Oddział woj. Śląskiego oferuje swoje usługi:

1. Szkolenia i doradztwo z zakresu Czystszej Produkcji, ochrony środowiska, organizacji i normowania pracy, ISO 14000 i inne, dla zakładów woj. śląskiego
2. Promowanie zakładów do "Świadectw Przedsiębiorstwa Czystszej Produkcji"
3. Wykorzystanie odpadów przemysłowych / pomoc zakładom/
4. Edukacja nauczycieli woj. śląskiego w zakresie programu CP
5. Konkursy wśród uczniów szkół średnich na prace dyplomowe w zakresie CP
6. Promowanie i wnioskowanie na uprawnienia licencjonowanych ekspertów CP
7. Umożliwienie dostępu do dotychczasowych rozwiązań projektów CP.
8. Promocja Ruchu CP i rozwiązań proekologicznych w zakładach i gminach
9. Organizacja kolejnych Szkół CP
10. Podnoszenie kwalifikacji ekspertów CP
11. Opiniowanie, doradztwo